Improvement starts with “I”

“Hij maakt me onzeker” of “ik krijg stress van haar”. Generiek: “ik voel me … omdat een ander … “ Is het je wel eens opgevallen hoe vaak we anderen verantwoordelijk houden voor het vervelende gevoel dat ze bij ons oproepen? En hoeveel energie dat eigenlijk kost?

Hoe vaak gebeurt het niet dat iemand emotioneel reageert, waardoor jij weer emotioneel reageert en dat er, voordat je het weet, een hele kettingreactie ontstaat van negatieve emoties en verwijten. Het gesprek gaat dan al lang niet meer over de inhoud, maar over de manier waarop. We zijn veeleer bezig met de schuldvraag dan met de oplossing, terwijl de negatieve herinnering blijft. Met als gevolg dat we, op wat voor manier dan ook, ‘ons gelijk’ willen halen.

Zou het dan niet veel prettiger zijn om uit te gaan van ‘mijn gevoel is van mij’ ongeacht de wijze waarop dat gevoel opgeroepen wordt? Want als je merkt dat anderen kunnen bepalen hoe jij je voelt dan geef je die anderen eigenlijk een soort “macht” over je. Alsof ze een “emotionele afstandbediening” van je bezitten. Aangezien juist deze anderen vaak mensen zijn die je misschien liever niet in je leven hebt, is dat niet zo handig.

Hoe ga je hier nu mee om? Hoe pak je die afstandsbediening af? De oplossing is vrij eenvoudig: zelf de regie gaan leren voeren over je emoties. Te beginnen met niet langer te reageren op het gevoel dat die ander bij je oproept en die ander daar niet aansprakelijk voor te stellen. Jouw gevoel is immers van jou.

Hoe zit dat eigenlijk met die ‘emotionele afstandsbediening’? Hoe krijg je ‘m terug als je merkt dat anderen lukraak op de knoppen kunnen duwen waardoor jij je vervelend of ellendig voelt? Het idee dat jij verantwoordelijk kunt zijn voor het gevoel van een ander of omgekeerd, ontstaat bij veel mensen in de kindertijd. “Als jij dat doet, wordt mama verdrietig” of papa boos. Of omgekeerd. Vrijwel iedereen heeft wel van deze jeugdherinneringen. Het werkelijke probleem is niet zozeer de voorspelling van je ouder als uitkomst van een door jou kennelijk voorgenomen handeling. Het werkelijke probleem is dat je geloofde dat wat gezegd werd WAAR was. Met andere woorden, je geloofde dat jij, als tweejarige, de afstandsbediening had van het emotionele leven van je ouders. Vaak controleerden we ook nog even of het klopte. Toch maar mooi even die muurschildering maken en jawel… ze werd boos… Vanaf dat moment lijken we ervan overtuigd dat wij kunnen bepalen hoe anderen zich voelen. En zolang we die overtuiging niet inruilen voor iets met een hoger waarheidsgehalte, geloven we nog steeds dat anderen verantwoordelijk zijn voor hoe wij ons voelen en dat wij verantwoordelijk zijn voor hoe anderen zich voelen. Is dat, kijkend naar autonomie, individualiteit en jezelf mogen zijn, wel zo handig?

Daarom is een andere, meer constructieve, benadering zinvol: “Mijn emotie is van mij”. Ongeacht wie wat zegt of doet en ongeacht mijn omstandigheden. Niemand kan bepalen welke emotie ik daarbij heb. En “jouw emotie is van jou”. We kunnen dus hetzelfde meemaken terwijl we daar een volledig verschillende beleving van hebben. Ik kan wel respect hebben voor jouw beleving en daar rekening mee houden. Een verschillende beleving zegt immers niets over ‘wie gelijk heeft’.

Ik gok erop dat de meeste mensen zichzelf liever zien als autonoom en uitgaan van het recht zichzelf te mogen zijn. Dat de meeste mensen zichzelf liever niet zien als emotionele speelbal in de flipperkast van een ander. Maar… kijk eens om je heen. Hoeveel mensen ken je niet die bang zijn voor een manager of collega die last heeft van emotionele incontinentie? En hoeveel mensen doen niet dat wat ze eigenlijk zouden willen doen uit angst voor de emotionele reacties van anderen? Of, aan de andere kant, hoeveel mensen ken je niet die juist veel doen in de hoop op waardering of erkenning van anderen? Vaak hoor je mensen opmerkingen maken als: ‘ik voel me niet serieus genomen, ik voel me niet erkend, ik voel me niet gezien, ik voel me niet gehoord, ik voel me bedonderd” enzovoort, waarmee ze aangeven dat het gedrag van anderen eigenlijk bepalend is voor hun gevoel.

Toen je een jaar of negen was, ben je er waarschijnlijk achter gekomen dat die man met die witte baard die op 5 december jarig was, niet de echte Sinterklaas was. Je ouders, die overigens wel van jou verwachtten dat je eerlijk was, bleken te hebben gejokt. Net zoals ze gejokt hebben over het idee dat jij verantwoordelijk was voor hoe zij zich voelden. Als je nu dan ook bij jezelf constateert dat anderen bewust of onbewust veel invloed hebben op hoe jij je voelt, dan wordt het de hoogste tijd om deze “afstandsbediening van je emotionele leven” terug te gaan pakken.

Improvement starts with “I”.

Als ik mijzelf wil upgraden, zal ik dus bij mijzelf moeten beginnen. Ongeacht wat mijn passies, dromen, ambities en succeswensen zijn, zal ik eerst de regie moeten gaan leren voeren over mijn eigen emoties. Me ervan bewust worden en er de baas over worden. Dat is de allereerste stap. Het zijn tenslotte emoties die bepalen hoe ik me voel: gestrest of ontspannen, tevreden of gefrustreerd, enthousiast of zorgelijk. En dit gevoel trekt weer gunstige of juist ongunstige omstandigheden in de buitenwereld aan. Mijn emoties zijn dus te belangrijk om ze door anderen te laten beïnvloeden, laat staan te bepalen. Sinterklaas is niet een man met een mijter en een lange baard. Ik ben niet verantwoordelijk voor het gevoel van de ander en de ander is niet verantwoordelijk voor het mijne. Ongeacht wat anderen doen… “Ik heb het recht om niet negatief te zijn”.