Dit is mijn meest favoriete quote, of eigenlijk meer een herinnering aan oh, ja… ik ben zelf verantwoordelijk voor mijn gevoel en hoe ik daar mee om ga. Gevoel zit niet in de omstandigheden. Mijn gevoel is mijn eigen persoonlijke en individuele reactie op die omstandigheden. Mijn leven is een aaneenschakeling van omstandigheden, reacties daarop en reacties op reacties. Als ik mijzelf bewust ben, heb ik een keuze in mijn respons op wat er gebeurt. Als ik dat niet ben, zijn het mijn emoties die bepalen hoe ik reageer.
Wezenlijk zijn er maar twee mogelijke reacties op alles dat we zo op een dag mee maken: aangenaam of onaangenaam. Bij alles dat we onaangenaam vinden, treedt een stressreactie op. Ongeacht of die stress zich laat zien als bijvoorbeeld frustratie, woede, ergernis, ongeduld, onzekerheid, angst, verwarring, bezorgdheid, wantrouwen, schuldgevoel, schaamte, walging, teleurstelling of jaloezie. Er is een heel scala aan negatieve emoties dat stress verraadt. Als je gefrustreerd bent, dan ben je dat ook (op dat moment). Prima, maar het is maar een gevoel. Lastiger is het als ‘frustratie’ je doen en laten gaat bepalen. Jij bent dan feitelijk de regie kwijt. Niet zelden zorgt frustratie er dan voor dat je iets zegt of doet wat je alleen maar verder brengt van wat je eigenlijk wilde. Niet zelden is een emotionele reactie het begin van een kettingreactie waardoor een gesprek al direct niet meer gaat over de inhoud, maar over de manier waarop. Niet zelden leidt een emotionele eruptie dan uiteindelijk tot verwijten over en weer. Of in het beste geval tot verontschuldigingen over en weer. En met een beetje pech komt daar ook weer schaamte of zelfbeschuldiging om de hoek kijken. Negatieve emoties kosten bakken energie en leveren niets op.
Stress. Functioneel levensreddend, maar bij verkeerd gebruik levensremmend. Hormonaal gezien komt er adrenaline en zo vrij waardoor we extra energie krijgen. Niets mis mee als je de energie inderdaad kunt gebruiken. Stress is dan juist positief en zorgt ervoor dat we een topprestatie kunnen leveren. Als je die energie niet zelf kunt gebruiken, dan is dat niet zo fijn. Vergelijkbaar met 220 volt. Bij functioneel gebruik draagt het bij aan levensgemak, bij disfunctioneel gebruik sta je zelf onder stroom. Stress is wezenlijk alleen maar een energieboost. Als je het kunt managen, prima; als het je leven gaat bepalen, is dat niet fijn en volgens medici zelfs zeer ongezond.
Opvallend is dat mensen die (nog) niet zo goed zijn in het managen van emoties, de omstandigheden de schuld geven van hun ongewenste gevoel. Onder omstandigheden nadrukkelijk inbegrepen: het gedrag van andere mensen. Natuurlijk, het zou fijn zijn als het altijd mooi weer was, de treinen met voldoende zitplaatsen op tijd rijden en je nooit onverwacht in een file terecht komt. Het zou ook fijn zijn als alle andere mensen zich gedragen zoals jij dat graag wilt. De realiteit is anders. Het leven is wat het is, de betekenis geef je zelf.
De homo sapiens heeft nu eenmaal emoties. Om te overleven in de Westerse wereld hebben we ons instinctieve vecht- en vluchtsysteem nauwelijks echt nodig, maar het zit wel in onze genen. Wat ons wezenlijk van andere gewervelde dieren onderscheidt is dat we kunnen leren om effectief om te gaan met deze emoties. Als emoties bepalen wat we doen, is dat niets meer dan een instinctieve reactie op wat er gebeurt. Als jij kunt bepalen wat je met je emoties doet, heb je een keuze in je respons op de omstandigheden. Reactie of creatie. Het zijn dezelfde letters, maar de volgorde waarin je ze gebruikt, maakt een wereld van verschil.
